Yutma Bozuklukları Tedavisi
Çocuklarda ve yetişkinlerde farklı çeşitte yutma bozuklukları görülebilmektedir. Bu bozukluklar bazen tedavi gerektirmemekte bazen de yaşamı tehdit edecek hale gelebilmektedir. Daha çok 50 yaş üzerinde %10 oranında görülen yutma bozuklukları, hastaların bir kısmının hastanede kalmasını ve gözetim altında tutulmasını gerektirebilmektedir.
Yutma Bozuklukları Nelerdir?
Genel olarak yutkunma süresinin uzaması, gıdaların yutulamaması ya da bazı gıda kıvamlarının tüketilmesinin zorlaştığı durumlara yutkunma bozuklukları adı verilir. Beslenmenin sağlıklı şekilde sürdürülmesi ve solunum yolunun zarar görmemesi açısından pek çok çeşidinin tedavi edilmesi gerekir. Bu hastalıklar çocukluk çağında ya da yetişkinlikte farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir.
Çocuklarda çoğunlukla nörolojik hastalıklar, besin tüketim alışkanlıkları, bazı beyin hasarları ve serebral palsi yutma bozukluğuna neden olmaktadır. Yetişkinlerdeyse inme, beyin kanaması ve Parkinson başta olmak üzere nörolojik hastalıklar, bazı kanser türleri ve ağız kuruluğu gibi sebepler yutkunmayı zorlaştırmaktadır.
Yutma Bozukluklarının Belirtileri Nelerdir?
Globus faringeus, boğazda bir cisim varmış gibi hissettirmekte ve yutkunmayı zorlaştırmaktadır. Ancak yutma bozuklukları boğazda cisim varmış gibi hissettirmemekte, farklı belirtilerle ortaya çıkmaktadır. İki durumu birbirine karıştırmamak için aşağıdaki yutma bozukluğu belirtilerinin dikkatli bir biçimde incelenmesi gerekmektedir.
Besinlerin boğazda takılması
- Ağrılı yutkunma
- Besinlerin zor geçmesi
- Hap yutamama durumu
- Besinlerin ağızdan dışarı akması ya da dökülmesi
- Yemekten sonra sesin hırıltılı olması
- Yutkunma sonrası öksürük
- Yemeğin ardından nefes almanın zorlaşması
- Dehidrasyon
- Gıdanın burundan çıkması
- Katı gıdaları çiğneyememe – yutamama
- Kilo kaybı
Zaman zaman farklı hastalıklara bağlı olarak yutkunma bozuklukları yaşanabilmektedir. Ancak bu belirtiler hastalıkla birlikte yok olmuyor ve uzun süre görülmeye devam ediliyorsa yutkunma bozukluğu olduğuna karar verilebilmektedir. Ayrıca belirtilerin şiddeti bireyin yaşamak için gereken besinleri almasına engel olabileceği için acil tedavi gerektirebilmektedir.
Yutma Bozukluklarının Tanısı Nasıl Konulur?
Yutma bozukluğu olan hastalarda ilk olarak fizik muayene yapılır ve ön tanı koyulur. Ardından nörolojik muayeneyle birlikte özel yutma değerlendirilmesi yapılır. Yutkunma zorluğuna neden olan durum belirlenirken hastalığın nasıl ilerlediği ve hangi şiddette olduğuna karar verilir. Tedavi planının hazırlanması için farklı tetkikler alınabilmekte, hastadan videofloroskopi istenebilmektedir.
Birbirinden farklı nedenlerden dolayı yutkunma bozuklukları oluştuğundan dolayı hastalara tanı koyarken genel sağlık durumu da değerlendirilir. Eğer sorun farklı bir hastalıktan kaynaklanıyorsa ve bu hastalığın tedavisi yutma zorluğunu giderecekse farklı tedavi planları oluşturulur.
Yutma Bozukluğuna Hangi Doktor Bakar?
Yutma bozukluğu, yemek, sıvı veya tükürük gibi maddelerin ağızdan yutulamaması veya boğazdan geçememesi nedeniyle oluşan bir durumdur. Yutma fonksiyonu, birçok kas, sinir ve organın iş birliğiyle gerçekleşir. Bu nedenle, yutma bozukluğu, birçok farklı nedenle ortaya çıkabilir. Yutma bozukluğu olan bir hastanın muayenesi, tıbbi öyküsü ve bazı testlerin yapılması gerekebilir.
Yutma bozukluğu olan hastalar, öncelikle kulak burun boğaz (KBB) uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. KBB uzmanları, yutma bozukluğuna neden olan fiziksel engelleri tespit etmek için endoskopik muayene, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya bilgisayarlı tomografi (BT) gibi testler yapabilirler.
Bazı yutma bozuklukları, nörolojik bir rahatsızlık sonucu ortaya çıkar. Bu nedenle, yutma bozukluğu olan hastaların, nörologlar tarafından da değerlendirilmesi önerilir. Nörologlar, hastanın nörolojik durumunu değerlendirmek için bazı testler yapabilirler. Yutma bozukluğu, farklı nedenlerden kaynaklanabileceği için, her hastanın durumu özel olarak ele alınmalı ve tedavisi, kişiselleştirilmelidir.
Tedavi seçenekleri, yutma bozukluğunun nedenine ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Tedavi seçenekleri arasında, ilaçlar, cerrahi müdahale, yutma terapisi ve diyet değişiklikleri yer alabilir.
Yutma Bozukluklarında Tedaviler Nelerdir?
Hastanın tanısı koyulduktan sonra tedavi planının hazırlanması gerekir. Bu nedenle uygun tedavi yöntemleri arasından seçim yapılması gerekebilmektedir. Genel olarak hastaya yeni bir beslenme düzeni oluşturmak, gıda hacmini kontrol etmek ve yeme sıklığını düzenlemek gerekir. Bununla birlikte ağız çevresindeki yapıların güçlendirilmesi için fizik terapiye benzer egzersizler yapması istenebilir.
İleri düzey yutkunma bozukluğu görüldüğü durumlarda tüple beslenmeye başlamak gerekir. Ancak bu durum bir tedavi değil, hastanın ihtiyacı olan besin değerlerini alabilmesi için yapılan bir destektir. Çok daha ileri durumlarda burundan beslenme ya da mideden tüple beslenme gibi yöntemlere başvurulabilmektedir. Eski beslenme düzenine geri dönülmesi için yapılacak egzersiz çalışmaları, tüple beslenen hastalarda oldukça uzun bir süreci kapsayabilmektedir. Bu nedenle tedavi sürecinde motivasyonun korunması önem arz etmektedir.
Yemek borusunun daralması gibi nedenlerden oluşan yutkunma bozuklukları, cerrahi operasyonlarla çözüme kavuşturulabilmektedir. Stent takılarak daralan kanallar genişletildiğinde bireyler daha rahat bir biçimde yutkunmaya başlayacaktır. Ayrıca tükürük bezlerinin yetersiz salgılanması gibi durumlarda ilaç tedavisi ve cerrahi müdahaleler aynı anda yapılabilmektedir. İlaç yutmakta zorlanan hastalar için hapların enjeksiyon halinin reçete edilmesi mümkündür.
